Wat zijn melkeiwitten?

Caseïne en wei uitgelegd, van uier tot darmen

Melk bestaat niet alleen uit water en melksuiker. Een groot deel zijn melkeiwitten. De twee hoofdfamilies zijn caseïnen en wei-eiwitten. Hieronder lees je wat ze zijn, hoe ze ontstaan, wat je lichaam ermee doet en waarom je soms klachten krijgt. Duidelijk, praktisch en met links naar verdiepende NooMooo-blogs.

Korte uitleg

Melkeiwitten zijn de proteïnen in melk. Bij koemelk is grofweg tachtig procent caseïne en twintig procent wei. Caseïnen vormen samen caseïnemicellen die melk zijn structuur geven. Wei-eiwitten blijven juist oplosbaar in de waterige fase van melk.

In simpele taal: zie caseïne als kleine bolletjes die door de melk zweven en wei als de losse eiwitten in het melkvocht.

Hoe ontstaan melkeiwitten in de uier

In de melkkliercellen van de uier worden melkeiwitten gemaakt, verpakt en uitgescheiden.

• De cel maakt de eiwitten in het endoplasmatisch reticulum.
• In het Golgi-apparaat worden ze verder klaargemaakt.
• Caseïnen binden aan calciumfosfaat en vormen samen micellen. De buitenkant bestaat uit kappa-caseïne, dat de micel stabiel houdt.
• De micellen en de wei-eiwitten worden als kleine blaasjes naar het klierlumen afgegeven: melk.

In simpele taal: de uier is een fabriek. Eerst bouwt de cel eiwitten, daarna gaan ze in pakketjes naar buiten. Caseïne klontert samen tot zachte bolletjes, wei blijft los.

Welke soorten melkeiwit zijn er

Caseïnen

De caseïnegroep bestaat vooral uit alpha s1-caseïne, alpha s2-caseïne, beta-caseïne en kappa-caseïne. Ze vormen samen de micel en zijn belangrijk voor kaasbereiding.

Klachtenkans: caseïnen behoren tot de meest voorkomende allergenen van koemelk. Ze kunnen ook meespelen bij gevoeligheid zonder allergie.

Wei-eiwitten

De belangrijkste wei-eiwitten zijn beta-lactoglobuline en alpha-lactalbumine. Ze zitten in de waterige fase en reageren anders op verhitting en vertering dan caseïne. Whey komt van het Engelse woord voor wei.

Klachtenkans: beide eiwitten zijn bekende allergenen bij koemelkeiwitallergie.

In simpele taal: caseïne is de club die samenklontert, wei is de club die blijft drijven. Beide kunnen klachten geven, maar op een andere manier.

Wat gebeurt er met melkeiwitten in je lichaam

In de maag

• Caseïne stremt in de zure maag tot een zachte klont. Dat geeft een tragere afgifte van aminozuren.
• Wei blijft oplosbaar en verlaat de maag sneller.

In de dunne darm

• Spijsverteringsenzymen zoals trypsine en chymotrypsine knippen beide eiwitten in peptiden en aminozuren.
• Die worden via de darmwand opgenomen en gebruikt als bouwstof.

Bioactieve peptiden

Tijdens het knippen kunnen bioactieve peptiden ontstaan. De betekenis daarvan verschilt per persoon en product. Voor de meeste mensen worden ze verder afgebroken en gewoon opgenomen.

In simpele taal: caseïne vertraagt, wei versnelt. Uiteindelijk komen er kleine stukjes vrij die je lichaam als bouwstenen gebruikt.

Waarom kun je last krijgen van melkeiwitten

Koemelkeiwitallergie

Dan reageert het immuunsysteem op caseïne of wei. Dat kan snel zijn met huiduitslag of benauwdheid, of vertraagd met vooral darmklachten. Behandeling: strikt vermijden en begeleiding door arts of diëtist. Lees het onderscheid met intolerantie in Wat is het verschil tussen koemelkallergie en koemelkintolerantie.

Gevoeligheid zonder allergie

Geen allergie, wel klachten zoals opgeblazen buik, wisselende ontlasting, vermoeidheid, hoofdpijn of huidklachten. Het mechanisme is niet één-op-één bewezen en lijkt samen te hangen met barrière van de darm, microbioom en lage graad ontsteking. Vaak helpt een periode koemelkvrij en daarna gericht testen wat je wel verdraagt. Volg onze gids Hoe test je of je wel of niet goed tegen koemelk kan.

In simpele taal: bij allergie is je afweer aan het werk. Bij gevoeligheid is er geen allergie, maar reageert je lichaam nog steeds niet lekker op melkeiwit.

Maakt bewerking uit

Verhitten

Verhitting verandert vooral wei-eiwitten. Soms neemt de gevoeligheid af, soms juist toe. Dat verschilt per persoon en product. Pasteuriseren maakt melk dus niet automatisch veiliger voor mensen met allergie of gevoeligheid.

Fermenteren en rijpen

Fermentatie en rijping veranderen vooral lactose en smaak. De eiwitten blijven aanwezig. Daarom kun je bij gevoeligheid voor melkeiwitten ook op yoghurt of oude kaas reageren.

In simpele taal: warm maken of laten rijpen verandert de eiwitten, maar haalt ze niet weg.

A1 en A2 beta-caseïne in gewone taal

Beta-caseïne heeft varianten, onder meer A1 en A2. Tijdens vertering van A1 kan het peptide BCM-7 vrijkomen. Sommige studies suggereren dat A2-melk door sommige mensen milder voelt in de buik. Het bewijs is nog niet eenduidig. Zie het als een persoonlijke proefoptie, niet als garantie.

In simpele taal: A2 kan voor een deel van de mensen fijner zijn, maar dat is niet voor iedereen zo.

Wat betekent dit praktisch voor jou

• Weet wat je test. Klachten na lactosevrije zuivel passen eerder bij melkeiwitten. Klachten na geiten of schapenproducten passen eerder bij lactose. Volg stap voor stap Hoe test je of je wel of niet goed tegen koemelk kan.
• Lactosevrij is niet koemelkvrij. Melkeiwitten blijven aanwezig. Zie Wat is lactose intolerantie en Wat is koemelkintolerantie.
• Kies alternatieven. Plantaardig werkt vaak goed. Let op toegevoegd calcium en vitamine D. Handig bij etiketten: Check de ingrediëntenlijst.
• Kaaskwestie. Oude kazen kunnen weinig lactose hebben, maar bevatten nog steeds melkeiwit. Voor lactose-info zie Welke kazen bevatten veel of juist weinig lactose.
• Supplementen. Lactase helpt alleen bij lactose. Het doet niets tegen melkeiwitten. Lees Wat zijn lactose intolerantie pillen.

Questions fréquemment posées

Wat zijn melkeiwitten

Melkeiwitten zijn de eiwitten in melk. Bij koemelk bestaat ongeveer tachtig procent uit caseïne en twintig procent uit wei. Caseïne vormt de structuur van melk, terwijl wei-eiwitten opgelost blijven in het vloeibare deel.

Wat is het verschil tussen caseïne en wei

Caseïne klontert samen in de vorm van micellen en geeft melk stevigheid. Wei-eiwitten zoals beta-lactoglobuline en alpha-lactalbumine blijven juist opgelost in de waterige fase. Beide soorten eiwitten kunnen bij sommige mensen klachten veroorzaken.

Hoe ontstaan melkeiwitten in de uier

In de melkkliercellen worden eiwitten opgebouwd en daarna verpakt in kleine blaasjes. Caseïne vormt samen met calcium micellen, terwijl wei-eiwitten los in de vloeistof blijven. Beide worden via de melkklier uitgescheiden in de melk.

Wat gebeurt er met melkeiwitten in je maag en darmen

In de maag stremt caseïne tot een zachte klont, waardoor het langzaam verteert. Wei blijft vloeibaar en gaat sneller door naar de dunne darm. Daar worden beide soorten eiwitten door enzymen afgebroken tot kleinere stukjes en aminozuren, die het lichaam kan opnemen.

Kun je last krijgen van melkeiwitten zonder allergie

Ja, dat kan. Sommige mensen ervaren klachten zoals een opgeblazen buik, vermoeidheid, huidproblemen of hoofdpijn, zonder dat er sprake is van een allergie. Dit kan te maken hebben met de darmwerking, het microbioom of gevoeligheid voor bepaalde eiwitfragmenten.

Wat is koemelkeiwitallergie in het kort

Bij een koemelkeiwitallergie reageert het immuunsysteem op caseïne of wei. Klachten kunnen direct optreden, zoals huiduitslag of benauwdheid, of later, met bijvoorbeeld buikpijn of diarree. De behandeling is het strikt vermijden van koemelkeiwitten, onder begeleiding van een arts of diëtist.

Helpt verhitten of pasteuriseren tegen klachten door melkeiwitten

Verhitting verandert vooral de structuur van wei-eiwitten. Voor sommige mensen maakt dat verschil in hoe ze het verdragen, maar het is geen garantie. Pasteuriseren verwijdert de eiwitten niet en maakt melk dus niet automatisch geschikt voor mensen met een allergie of gevoeligheid.

Doen fermenteren en rijpen iets met melkeiwitten

Fermentatie en rijping breken vooral lactose af en veranderen de smaak. De eiwitten blijven echter aanwezig. Daarom kunnen producten als yoghurt of oude kaas alsnog klachten geven bij een gevoeligheid voor melkeiwitten.

Is A2 melk beter verdraagbaar dan gewone melk

Melk bevat varianten van beta-caseïne: A1 en A2. Bij de vertering van A1 kan een stof vrijkomen (BCM-7) die bij sommige mensen klachten geeft. A2 melk wordt soms beter verdragen, maar het bewijs is nog niet overtuigend. Het kan een optie zijn om zelf uit te proberen.

Is lactosevrij hetzelfde als koemelkvrij en werken lactase supplementen tegen melkeiwitten

Lactosevrij betekent dat de melksuiker (lactose) is verwijderd of afgebroken. De melkeiwitten blijven aanwezig. Lactase supplementen helpen alleen bij lactose en hebben geen effect op melkeiwitten. Bij een gevoeligheid voor melkeiwitten zijn koemelkvrije of plantaardige alternatieven nodig.

Samen pakken we buikgedoe aan

Met deze basis kun je gericht testen, slimmer kiezen en je eigen drempel vinden. Op NooMooo vind je eerlijke uitleg, herkenbare verhalen en praktische tips op één plek. Dat scheelt zoeken en vooral gedoe voor je buik.

Let op: deze blog is informatief. Ik ben geen arts en geef geen medisch advies. Neem bij twijfel contact op met je arts of diëtist.